کننده ها یا ترکیبات فعال سطحی، ترکیبات آلی مولکول های بزرگ هستند که خیلی کم در آب حل می شوند و سبب تولید کف در واحد های تصفیه فاضلاب و آب های سطحی که به آنها خروجی فاضلاب وارد می شود، می‍گردند. بیشتر کنند ها از یک گروه شدیدا ̎ آب گریز̎̎ به همراه یگ گروه به شدت̎ آب دوست̎ تشکیل شده اند. معمولا گروه̎ آب گریز̎ یک رادیکال هیدروکربنی ( R ) یا 10 تا 20 اتم کربن است. دو نوع گروه̎ آب گریز̎ استفاده می شود، آن هایی که در آب یونیزه می شوند و آنهایی که یونیزه نمی گردند. کننده های آنیونی از نظر بار منفی هستند مثل[ Na⁺ ⁻( RSO₃N ) ]. در حالی که کاتیونی بار مثت دارند مثل Cl⁻] + (RMe₃N ) ]. کنند های غیر یوتی، حاوی یک گروه آب دوست، پلی اکسی اتیلن ( ROCH₂CH₂OCH₂CH₂…… OCH₂CH₂OH) با علامت اختصاری nRe که n تعداد OCH₂CH₂ در گروه آب دوست است) خواهد بود. همچنین هیبرید های این کننده ها نیز وجود دارند.

مواد فعال سطحی معمولا در سطح بین آب و هوا قرار می گیرند به طوری که قسمت آب دوست در داخل آب و قسمت آب گریز درست خارج از آز آب قرار می گیرند. در طی هوادهی فاضلاب، این ترکیبات روی سطح حباب های هوا قرار گرفته و کف بسیار مقاوم تولید می کنند. قبل از سال 1965، نوع پاک کننده های موجود به نام الکیل بنزن سولفونات ( ABS) بود که به دلیل مقاوم بودن در برابر تجزیه بیولوژیکی مشکلات خاصی در پی داشت. در نتیجه وضع قانون در 1965 الکیل سولفات خطی (LAS) به جای ABS قرار گرفت که به صورت بیولوزیکی قابل تجزیه بود. از آنجا که شوینده ها در ابتدا از پاک کننده های مصنوعی تولید شدند مشکلات مربوط به کف کردن، بسیار کاهش یافت. بایستی توجه داشت که پاک کننده های با نام سخت هنوز به میزان زیادی در بعضی از کشور های خارجی استفاده می گردد.

درحال حاضر از دو آزمون برای تعیین وجود پاک کننده ها در آب و فاضلاب استفاده می گردد. آزمون مواد فعال متیلن بلو (MBAS) برای پاک کننده های آنیونی استفاده می شود. تعیین میزان پاک کننده ها با استفاده از اندازه گیری تغییر رنگ در استاندارد متیلن بلو انجام می شود. مواد فعال سطحی غیر یونی ها با استفاده از آزمون با استفاده از مواد فعال تیوسیانات کبالتCTAS اندازه گیری می شوند. غیر یونی ها با CTAS واکنش داده و تولید محصول حاوی کبالت می‍کند که با استفاده از یک مایع آلی استخراج شده و سپس اندازه گیری می‍گردد. بایستی توجه داشت که روشCTAS برای زدایش پاک کننده های غیر یونی به تصفیه کردن و برای حذف پاک کننده های کاتیونی و آنیونی به تبادل یونی نیاز دارد.

تولید کف در واحد های تصفیه فاضلاب